Μετά από περίπου 20 χρόνια, αναθεωρούνται και εκσυγχρονίζονται οι νομοθεσίες του Οικογενειακού Δικαίου με στόχο την προστασία των συμφερόντων του παιδιού και τη διαφύλαξη των καλών σχέσεων των γονέων με το παιδί.  

Η οικογένεια αναμφίβολα αποτελεί όχι μόνο το πιο ζωντανό κύτταρο, αλλά και τον καθρέφτη ολόκληρης της κοινωνίας. Η πρόοδος και η εξέλιξη μιας κοινωνίας δεν μπορεί να ευδοκιμήσει, εάν η οικογένεια δεν προστατευτεί θεσμικά. Τα θεσμικά όργανα οφείλουν να ασχολούνται πρωτίστως με την προστασία του θεσμού της οικογένειας και του υπέρτατου συμφέροντος των παιδιών. Άλλωστε, κάθε κοινωνία επενδύει στα παιδιά, αφού αυτά είναι το μέλλον της. Όταν οι μεγάλοι παίρνουν αποφάσεις, πρέπει να σκέφτονται, τι συνέπειες θα έχουν αυτές για τα παιδιά τους.

Γι’ αυτό, είναι με ιδιαίτερη χαρά που παρευρίσκομαι στη σημερινή εκδήλωση και θα ήθελα, κατ’ αρχήν, να συγχαίρω προσωπικά την Έλενα Πατέρα – Δημοσθένους για τη συγγραφή του βιβλίου «Μελέτες στο Οικογενειακό Δίκαιο», το οποίο βασίζεται σε δύο μελέτες με κεντρικό σημείο την αξιολόγηση του συμφέροντος του παιδιού.

Στην Μελέτη Ι, σκιαγραφείται το δικαίωμα επικοινωνίας στο σύγχρονο Οικογενειακό Δίκαιο αναφέροντας ότι «…το συμφέρον του τέκνου είναι ύψιστης σημασίας και απαιτεί επιστράτευση της κοινωνικής ευαισθησίας κάθε λειτουργού και κάθε επαγγελματία, ο οποίος καλείται να συμμετέχει στην πορεία απονομής της δικαιοσύνης σε οικογενειακές διαφορές. Η εγγενής αξιοπρέπεια του τέκνου υπαγορεύει την αναγωγή του ως υποκείμενου του δικαιώματος επικοινωνίας…».

Η Μελέτη ΙΙ, εστιάζεται στην αναζήτηση του συμφέροντος του τέκνου σε υποθέσεις γονικής μέριμνας και τονίζει ότι η απόφαση ανάθεσης της γονικής μέριμνας μπορεί να σημαδέψει ολόκληρη τη ζωή ενός παιδιού. Ο ρόλος των λειτουργών ευημερίας είναι ανεκτίμητος, καθότι μέσω των εκθέσεων τους ο Δικαστής θα αποφασίσει επί ουσιαστικών θεμάτων που επηρεάζουν το παιδί κατά την μετά το διαζύγιο περίοδο.

Ο χειρισμός υποθέσεων του οικογενειακού δικαίου απαιτεί, πέραν από νομικές γνώσεις του σχετικού κλάδου και εμπειρία πάνω στη σχετική κοινωνική ύλη, αλλά και γνώσεις ψυχολογίας. Μετά από περίπου 20 χρόνια, αναθεωρούνται και εκσυγχρονίζονται οι νομοθεσίες του Οικογενειακού Δικαίου με στόχο την προστασία των συμφερόντων του παιδιού και τη διαφύλαξη των καλών σχέσεων των γονέων με το παιδί.

Οι κυριότερες αλλαγές που προωθούνται με το αναθεωρημένο νομοθετικό πλαίσιο είναι:

• Εισάγεται για πρώτη φορά το συναινετικό διαζύγιο.
• Καθιερώνεται ως υποχρέωση των γονιών, να διασφαλίζουν το δικαίωμα του παιδιού να επικοινωνεί και με τους δύο γονείς.
• Η επιμέλεια του παιδιού θα ασκείται από κοινού από τους δύο γονείς, ακόμη και μετά τη λύση του γάμου, αντί της μέχρι σήμερα αποδεκτής λύσης ότι η επιμέλεια ασκείται από τη μητέρα.
• Το Δικαστήριο σε κάθε δικαστική διαδικασία, πέρα από τα άλλα στοιχεία που λαμβάνει υπόψη πριν από την έκδοση οποιασδήποτε απόφασης, θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού, το οποίο θα καλείται ενώπιον του για να καταθέσει τις απόψεις του.
• Καθορίζονται συγκεκριμένα μέτρα και διαδικασίες που προστατεύουν και διαφυλάσσουν τις καλές σχέσεις των δύο γονέων, όπως είναι ο αναλυτικός καθορισμός των θεμάτων επιμέλειας και επικοινωνίας εκάστου γονέα με το παιδί, με σκοπό ν’ αποφεύγονται οι μεταξύ τους συγκρούσεις.
• Ενδυναμώνεται η προστασία της οικογενειακής στέγης, με πρόνοια ότι κανένας εκ των συζύγων δεν θα μπορεί να επιβαρύνει με υποθήκη ή να διαθέσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο την οικογενειακή στέγη, έστω και εάν αυτή είναι γραμμένη στ’ όνομά του, χωρίς τη συγκατάθεση του άλλου συζύγου, ούτε επίσης μπορεί να ζητηθεί από τα μέλη της οικογένειας να εγκαταλείψουν τη στέγη, χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
• Για τον υπολογισμό της διατροφής καθορίζεται υποχρέωση κατάθεσης στο Δικαστήριο, όλων των πληροφοριών που σχετίζονται με την περιουσιακή κατάσταση του υπόχρεου για καταβολή της διατροφής μέρους, περιλαμβανομένου και της αποκάλυψης των τραπεζικών του λογαριασμών.
• Στις περιπτώσεις διαζυγίου, η κατανομή της περιουσίας που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου, γίνεται εξ ημισείας μεταξύ των συζύγων και όχι κατά το ένα τρίτο, όπως ισχύει σήμερα.
• Το Δικαστήριο αυτεπαγγέλτως θα δύναται να διατάξει την υποχρεωτική συμμετοχή των γονέων σε εκπαιδευτικά ή και θεραπευτικά προγράμματα, που στοχεύουν στη διαφύλαξη των μεταξύ τους καλών σχέσεων και των σχέσεων τους με το παιδί.
• Στα πλαίσια της πολιτικής μας για ταχύτερη εκδίκαση των οικογενειακών υποθέσεων:
• Τα διαζύγια θα εκδίδονται με απόφαση ενός Δικαστή αντί από τρεις Δικαστές όπως ισχύει σήμερα.
• Οι υποθέσεις μεταξύ των εν διαστάσει συζύγων θα εκδικάζονται από τον ίδιο Δικαστή – δυνατότητα που επιτρέπει την καλύτερη διαχείριση των υποθέσεων, προς όφελος των γονέων και του παιδιού.

Στο ίδιο πλαίσιο, για προστασία και ευημερία του παιδιού, εντάσσεται και η αναζήτηση εμπειρογνωμοσύνης από ειδικούς, η ετοιμασία εκθέσεων για την αξιολόγηση του συμφέροντος του παιδιού και του τρόπου εφαρμογής του διατάγματος γονικής μέριμνας, καθώς και η παραπομπή των γονέων σε υποχρεωτική συμμετοχή σε εκπαιδευτικά ή και θεραπευτικά προγράμματα, αν αυτό είναι προς όφελος των σχέσεων γονέων και τέκνων.

Πρέπει να τονιστεί ότι, στα πλαίσια ετοιμασίας των νομοσχεδίων, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως έλαβε υπόψη τις απόψεις, εισηγήσεις και προτάσεις που κατατέθηκαν από δύο ομάδες ειδικών, εμπειρογνώμων και ακαδημαϊκών, καθώς επίσης και τις εισηγήσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλων οργανωμένων συνόλων, περιλαμβανομένων του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, οι οποίες κατατέθηκαν από την Επίτροπο Ισότητας, κατά τη διάρκεια ευρύτατου δημόσιου διαλόγου.

Η οικογένεια αποτελεί βασική αξία στην κοινωνία και πρέπει να προστατεύεται από τα θεσμικά όργανα μέσω ειδικών μέτρων, ακόμα και όταν βιώνει κάποια κρίση. Ειδικότερα, τα θεσμικά όργανα οφείλουν να ασχολούνται πρωτίστως με την προστασία του υπέρτατου συμφέροντος των ανήλικων τέκνων.

Κλείνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ, για άλλη μια φορά, την συγγραφέα,  Έλενα Πατέρα – Δημοσθένους,  για τις μελέτες που έχει εκπονήσει. Είμαι βέβαιος ότι θα αποτελέσει ένα ωφέλιμο εγχειρίδιο για τους μελετητές του Οικογενειακού Δικαίου. Θα ήθελα, επίσης, να την ευχαριστήσω, καθότι το βιβλίο της αποτελεί την πρώτη συγγραφική προσέγγιση των προτάσεων μας για την αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου.

Καλοτάξιδο Έλενα μου και σε ευχαριστούμε.